ओखलढुंगा । भूकम्पपछि घर भत्किएलगत्तै चर्को ब्याज दरमा ऋण काढेर पुनःनिर्माण गरी बसेका पीडितले मापदण्डअनुसार घर नबनेको भनी अनुदान नपाएपछि समस्यामा परेका छन् ।
घर भत्किएर ओत लाग्ने ठाउँ नभएपछि पीडितले अनुदान पाइएला भनी महँगो ब्याजदरमा ऋण लिई आफैं पुनःनिर्माणमा जुटे । ऋण गरी घर बनाएर बसे । त्यस्ता लाभग्राहीले मापदण्ड पूरा नभएको भनी हालसम्म पनि सरकारले घोषणा गरेको तीन लाख रुपियाँ अनुदान पाउन सकेका छैनन् ।
भूकम्प प्रभावित लाभग्राही सूचीमा परेकाले पहिलो किस्तामा ५० हजार रुपियाँ, दोस्रो किस्तामा एक लाख ५० हजार रुपियाँ र तेस्रो किस्तामा एक लाख रुपियाँ अनुदान पाउने कार्यविधि छ ।
सिद्धिचरण नगरपालिका–१ तलुवाका ३८ वर्षीय रमेश श्रेष्ठले प्राविधिकले दिएको सल्लाहअनुसार नै आवास पुनःनिर्माण गरेपनि पास हुनसकेको छैन । नगरपालिकाको मूलसडकमा पसल राख्ने उद्देश्यले चारवटा ढोका राखेर दुई कोठे घर बनाएकाले उहाँको घर पास हुन नसकेको हो ।
‘पहिलाका इञ्जिनीयरसँग सल्लाह लिएर घर बनाए । अहिलेकाले पास गरेनन् । ऋण धन गरी साढे छ लाखमा घर बनाएँ, पास नभएकाले दोस्रो किस्ता नै पाउन सकेको छैन’–उनले भने ।
जिल्लामा तीन सय ५५ घर पुनःनिर्माण मापदण्ड आउनु अगावै बनेका थिए । यसमध्ये दुई सय २६ घरले दोस्रो किस्तादेखि र एक सय २९ घरले तेस्रो किस्ता पाउन सकेका छैनन् । २०७२ वैशाख १२ गते गएको भूकम्पले क्षति पुगेका घर पुनःनिर्माण सम्बन्धी मापदण्ड त्यसै वर्ष माघमा मात्र सार्वजनिक भएको थियो । भूकम्प अति प्रभावित र प्रभावित गरी ३२ जिल्लामा नौ महिनाको अवधिमा बनेका घरपरिवारले अझै अनुदान पाउन सकेका छैनन् ।
सिद्धिचरण नगरपालिका–१ र २ मा खटिएका इञ्जिनियर सञ्जीव यादव कार्यविधि अनुसार ३३ प्रतिशतभन्दा बढी भाग खुला छोडिएको घर पास गर्न नसकिने बताउँछन् । भूकम्प प्रतिरोधी नबनेका घरलाई तीन लाख रुपियाँ अनुदानका लागि सिफारिस गर्न नसकिने उनको भनाइ छ ।
२०७२ वैशाख १२ गतेको भूकम्पले जिल्लामा २१ हजार एक सय २२ घर पूर्ण रुपमा क्षति भएका थिए । त्यसमध्ये १९ हजार नौ सय ७५ घर पुनःनिर्माणको सम्झौता भएको छ । सम्झौता भएकामध्ये पनि १९ हजार चार सय पाँच परिवारले पहिलो किस्ता पाएको अनुदान व्यवस्थापन तथा स्थानीय पूर्वाधार आयोजना प्रमुख विजयमुनि बज्राचार्यले जानकारी दिए । जिल्लामा चार सय ५६ लाभग्राहीले अझै अनुदान सम्झौता गरेका छैनन् ।
पहिलो किस्ता लिएका १७ हजार दुई सय ७९ ले निजी आवास पुनःनिर्माण शुरु गरेका छन् । घर निर्माण शुरु गरेकामध्ये १६ हजार आठ सय ५५ घरले जग निर्माण गरी दोस्रो किस्ता पाएका छन् । पुनःनिर्माण अन्तिमचरणमा पुर्याएका १० हजार चार सय ८६ घरले तेस्रो किस्ता बुझेका छन् ।
भूकम्पले आंशिक क्षति भएका दुई हजार अठ सय ६२ घर प्रवलीकरण सूचीमा सूचिकृत भएका छन् । प्रवलीकरण सूचीमा सूचिकृत पीडितले एक लाख रुपियाँ अनुदान पाउँछन् । प्रवलीकरण सूचीमा परेकामध्ये एक हजार एक सय ७४ घरले अनुदान सम्झौता गरेका छन् ।
सम्झौता गरेका एक हजार एक सय ४४ घरले प्रवलीकरणको पहिलो किस्ता पाएका छन् । घर प्रवलीकरणका लागि दक्ष जनशक्ति उत्पादन गर्ने उद्देश्यले हालै तालीम दिएको आयोजना प्रमुख बज्राचार्यले बताए ।
भौगर्भिक अध्ययनबाट जिल्लामा १६ बस्तीका एक सय ८५ घर स्थानान्तरण गर्नुपर्ने प्रतिवेदन भूगर्भविद्को समूहले दिएको छ । जोखिममा परेका तीन बस्तीका ४८ परिवारलाई सुरक्षित स्थानमा जग्गा खरिद गर्न प्रतिपरिवार दुई लाख रुपियाँ वितरण गरिएको छ । जोखिम भएको बस्तीमा परेका लाभग्राहीले तीन किस्तामा पुनःनिर्माण अनुदान तीन लाख रुपियाँ पनि पाउँछन् ।
जिल्लामा खिजीदेम्बा गाउँपालिकाको गैरीगाउँ, मोलुङ गाउँपालिकाको प्राप्चा, चम्पादेवी गाउँपालिकाको बिलन्दु, चिसंखुगढी गाउँपालिकाको माम्खालगायत बस्ती पहिरोको उच्च जोखिममा परेका छन् । जोखिममा परेका ७१ बस्तीका एक सय २३ घरधुरी स्थानान्तरण गर्न बाँकी छ । दुई बस्तीका नौ परिवारलाई स्थानान्तरण गर्ने प्रक्रिया शुरु भएको जिल्ला आयोजना कार्यान्वयन एकाइले जनाएको छ ।
लाभग्राही सूचीमा नपरेपछि छ हजार चार सय ३७ परिवारले एकाइमा गुनासो गरे । स्थानीय तहमा सात हजार चार सय ५८ परिवारको गुनासो दर्ता भयो । जिल्लामा कूल १३ हजार आठ सय ९५ गुनासो परेको छ । गुनासामध्ये पाँच हजार दुई सय ६८ को सर्वेक्षण भइसकेको छ । नौ हजार तीन सय ११ गुनासोकर्ताको सर्वेक्षण हुन बाँकी रहेको एकाइले जनाएको छ ।
सर्वेक्षण गरिएकामध्ये नौ सय ५७ पुनःनिर्माण लाभग्राही सूचीमा, एक हजार दुई सय २० प्रवलीकरण सूचीमा र तीन हजार तीन सय ९४ गैर लाभग्राही सूचीमा परेका छन् । गैर लाभग्राहीमा परेकाले राष्ट्रिय पुनःनिर्माण प्राधिकरण पुनरावेदन समितिमा आवेदन गर्नसक्ने कार्यविधिमा उल्लेख छ ।
ओखलढुंगा–रुम्जाटार ११ दशमलव १० किमी र ओखलढुंगा–रामपुर २३ किमी सडक भूकम्पले क्षतिग्रस्त भएपछि पुनःनिर्माणको चरणमा छ । जिल्लामा एकल महिला र पुरुष, वृद्धवृद्धा, बालक, अपांगता भएका व्यत्तिलगायत आफैं पुनःनिर्माण गर्न नसक्ने चार सय २३ पीडितको पहिचान भएको आवास पुनःस्थापना तथा पुनःनिर्माण मञ्चका जिल्ला प्राविधिक संयोजक सागरचन्द्र अधिकारीले जानकारी दिए ।
सिद्धिचरण नगरपालिका–२ निशंखेकी ६६ वर्षीय वृद्धा असारमाया सार्कीले पुनःनिर्माण गर्न नसकेपछि चर्किएकै घरमा बस्न बाध्य हुनुपरेको छ । श्रीमान् वितिसकेको र बाल बच्चा नभएकाले उनको घर बनाउने अझै टुंगो लाग्न सकेको छैन ।
सदरमुकाम ओखलढुंगा बजारसम्म जान नसक्ने केही लाभग्राहीले अझै अनुदान सम्झौता नगरेको सिद्धिचरण–२ का सचिव माधवप्रसाद भट्टराईले बताए ।
सिद्धिचरण– १ र २ मा प्राविधिक सेवा दिन खटिएका इन्जिनियर सञ्जीवकुमार यादव प्राधिकरणले कार्यविधि ल्याउनु अघि नै पुनःनिर्माण भएका घर पास हुन नसकेको बताउँछन् । ‘कार्यविधि अनुसार घर सुधार गर्न दिएको सल्लाह नमानी प्राविधिकले दुःख दियो भन्ने लाभग्राही पनि छन्, हामीले कार्यविधि अनुसार घर बनाउन सहयोग गर्ने हो, यस अनुसार नबनेकालाई अनुदानका लागि सिफारिस गर्न सक्दैनौँ’–उनले भने ।
भूकम्पपछि अनुदान सम्झौता गरेकालाई प्राधिकरणले छट्टै नम्बर दिन्छ । यस्तो नम्बर फरक परी आठ सय ९० पीडित समस्यामा परेका छन् । यस्ता लाभग्राहीको बाबु, बाजेको नाम पनि मिल्दैन । पहिलो किस्ता लगेकाले नलगेको र नलगेकाले लगेको अभिलेखमा देखिन्छ । यो समस्या समाधानका लागि पटक÷पटक प्राधिकरणलाई अनुरोध गरिएको एकाइले जनाएको छ ।
भूकम्पबाट क्षति पुगेका पाँच विद्यालय पुनःनिर्माण सम्पन्न भएको छ भने ९४ विद्यालय पुनःनिर्माण भइरहेका छन् । चारवटा सरकारी भवनको पुनःनिर्माण तथा आठवटाको मर्मत तयारी भइरहेको छ । गुम्बा पुनःनिर्माणका लागि २१ वटाको काम भइरहेको छ भने १० वटा स्वास्थ्य चौकीमध्ये छ वटाको प्रिफ्याब तथा ४४ वटा खानेपानी योजनाको पुनःनिर्माण पनि सम्पन्न भएको जिल्ला आयोजना कार्यान्वयन एकाइले जनाएको छ ।
