मौसमसम्बन्धी पूर्वसूचना प्रणालीको आधारमा विमान उडान नगरे देशले ठूलो दुर्घटना भोग्नुपर्ने

काठमाडौं । विज्ञहरुले विमान उडानमा पूर्व सूचना कार्यान्वयन नगरिएको बताएका छन् । मौसमसम्बन्धी पूर्वसूचना प्रणालीको आधारमा विमान उडान नगरे देशले ठूलो दुर्घटना भोग्नुपर्ने पनि उनीहरुको चेतावनी छ । 

जेठ १५ गते भएको तारा एयरको विमान दुर्घटना खराब मौसम हुँदाहुँदै उडान भरेको भन्ने तथ्यहरु सार्वजनिक भइरहेको र विगतका केही विमान दुर्घटनाहरु पनि पूर्वानुमान विपरित् उडान गर्दा दुर्घटना भएको भन्दै उनीहरुले सरकारले यसतर्फ विशेष ध्यान दिनुपर्ने बताए । 

उप्रेतीले आगामी दिनमा पूर्व सूचना प्रणाली कार्यान्वयन भए नभएको सुक्षम नियमन नगरे ठूलो जोखिम निम्तिने चेतावनी दिए । उनले जल तथा मौसम विज्ञान विभाग र निजी एयरलाइन्सबीचको तलमेल नमिल्दा पनि यस्तो दुर्घटना हुनसक्ने बताए । उप्रेतीले  एयरलाइन्सले पाइलटलाई दबाव सिर्जना गरेर विमान उडाउन लगाएको हुनसक्नेतर्फ पनि सरकारले नियमन गर्नुपर्ने बताए । 

उप्रेतीले भने, ‘अहिलेको सन्दर्भमा जल तथा मौसम विज्ञान विभागले डेलि बुलेटिन निकाल्छ । प्रदेशअनुसार आएको बुलेटिनको कार्यान्वयन कस्तो छ भन्ने कुरा महत्वपूर्ण होला । महाशाखाले दिएको मौसमको जानकारीको कार्यान्वयन र निजी क्षेत्रले आफ्नो लाभहानीको एनालाइसिसबीचको तादम्यता केही फरक हो कि ? जानैपर्छ हामीलाई घाटा हुन्छ भन्ने हो कि, वा पाइलटले जोखिम हुँदाहुँदै प्रेसरमा उडाएको अवस्था हो कि ? किनभने कुहिरो लागेको अवस्था भनिएको छ । कुहिरो लागिरहेको अवस्थामा पहाडी क्षेत्रमा दिउँसोको अवस्थामा जसरी हावाको वेग त्यो क्षेत्रमा बढी हुने र १० बजेदेखि दिउँसो ३ बजेसम्म हावाको गति बढी हुन्छ । कुनै पनि जहाजको आफ्नो थ्रेसहोल्ड हुन्छ । थ्रेसहोल्ड क्रस भएको हुनसक्छ । त्यसका फरक फरक चरण भनिएको छ । ग्रिन, ट्राफिक लाइन अनुसार नै त्यसलाई चरणवद्ध गरिएको हुन्छ । त्यो थ्रेसहोल्डलाई हामीले जबरजस्ती लान्छौँ वा त्यसलाई मानेर चल्छौँ ? भन्ने कुराको राष्ट्रिय रुपमा नै अनुगमन गर्न जरुरी देख्छु ।’ 

उनले थपे, ‘विगतमा जलवायुसम्बन्धित भएका विमान दुर्घटना नियाल्ने हो भने मौसमलाई आधार मानेर निर्णय लिने प्रक्रिया भएको छैन । यस्तो निर्णयमा पूर्व सूचना प्रणालीलाई मानेको देखिँदैन । तर यो मान्नुपर्छ । संसारमा जहाँपनि यसलाई जलवायुको अवस्थालाई मध्यनजर गरेर विमान उडाइन्छ । हामीले यसलाई सुक्ष्म तरिकाले अनुगमन गरेनौँ भने यसले जोखिम निम्त्याउँछ ।’

यता जल तथा मौसम विज्ञान विभागका महानिर्देशक कमलराम जोशीले विभागले तीन दिनको पूर्वानुमान सम्बन्धित सरोकारवाला निकायहरुलाई सही समयमा गराइरहेको बताए । उनले ग्राउण्डमा रहेका विभागका अवलोकनका नेटवर्कहरुबाट प्राप्त सूचनालाई सही समयमै सम्बबन्धित निकायलाई हरेक दिन बिहान र बेलुका ६ बजे उपलब्ध गराइएको बताए । 

जोशीले कृषि, जलश्रोत विकास पूर्वाधार, पर्यटन र विपद् न्यूनिकरणको लागि सम्बन्धित निकायहरुमा पूर्व सूचना दिने गरेको बताए । उनले भने, ‘हाम्रो ग्राउण्डमा हाम्रा अब्जर्बेशन नेटवर्क स्टेशनहरु हुन्छन् । त्यसको आधारमा प्राप्त सूचनाहरुलाई अहिलेको प्रविधि र उपकरणहरुको माध्यमले मोडेलको आधारमा हामीले प्रोसेस गरेर पूर्वानुमान गर्दछौँ । नेपालमा अहिले पूर्वानुमानको एनडब्ल्यूपी प्रोडक्ट प्रयोग गर्दछौँ । सोही आधारमा तीन दिनको पूर्वानुमान बिहान ६ र बेलुका ६ बजे सरोकारवाला निकायहरुको लागि सही समयमा सही सूचना दिने गरेका छौँ । सूचना लिने निकायहरुमा नेपाल कृषिप्रधान देश भएको भएर कृषि एक नम्बर, दोस्रो नम्बरमा जलश्रोत विकास पूर्वाधारको आधारमा दोस्रो र तेस्रोमा पर्यटन र चौथोमा विपद् न्यूनीकरणको लागि सम्बन्धित निकायहरु छन् । सही सूचना सही समयमा प्राप्त भएर सही निर्णय समयमा हुँदैन भने त्यो सूचनाको खासै महत्व रहँदैन ।’ 

उनले थपे, ‘नेपालको केसमा पनि गत सालकै पोस्ट मनसुनको कुरा गरौँ । कार्तिक एकमा जुन बेमौसमी वर्षा भयो । बेमौसमी वर्षा हुनुभन्दा तीन दिनअघि हामीले सूचना प्रवाह गरिसकेका थियौँ । सूचना प्रवाह मात्रै होइन, विशेष बुलेटिन नै जारी गरेका थियौँ । तर भर्खरै मनसुन सकिएको, चाडपर्वको मुखमा रमाइरहेको अवस्थामा यो मौसमले यस्तो गर्दछ भनेर कसैले अनुमान गरेर एक्शनमा जाने प्रयास नगर्दाको हाम्रो कृषि बालीमा क्षति व्यहोर्नुप¥यो त्यसको मुख्यकारण बुझाईमा अभाव रहेको छ ।’

महानिर्देशक जोशीले गत वर्षको मनसुनपछि पनि विभागले पूर्वानुमानको सूचना निकालेको तर पालना गर्न नसक्दा कृषिमा ठूलो क्षति भएको बताए । उनले अझै पनि आम नागरिकहरुमा मौसम पूर्वानुमानबारे बुझाईको कमी भएको बताए ।